Opisywanie "Średniowiecza" zawsze ujawniało mody: doceniano je i ganiono, wychwalano i oczerniano. Odrodzenie, epoka klasyczna widziały je jako okres zacofania, zaś romantyzm rozpowszechnił odniesienia do miejsc, budowli i literatury każąc kojarzyć je z tajemniczością, bogactwem i naturą, słowem z marzeniami o idealnej, pulsującej ludzkimi emocjami epoce, gdzie piękno i brzydota łączą się dając obraz pełni natury człowieka.
Było to "średniowiecze" kreowane przez artystów: architektów, pisarzy, malarzy, kompozytorów. Ale i ideologów widzących w nim początki państw narodowych. Nawet docenienie sztuki prymitywnej zostało wykorzystane, aby uwypuklić swojski, europejski walor dawnej kultury wiejskiej.
Myślenie o "Średniowieczu" powinno uwydatnić, zdaniem M. Blocha, to, iż jest to kultura rozpowszechniania wynalazków poprzednich epok oraz kultura myśli, która ujmuje intelekt i racjonalizm w ramy łączące metodę badawczą i bogactwo doświadczenia człowieka, słowem fides querens intellectum.
Bogactwo wiedzy o średniowieczu, jakie zawdzięczamy XX wiecznej myśli naukowej, możliwe było dzięki nowym metodom badawczym, odkrywającym przed umysłem badacza nowe możliwości prowadzenia opisu i stawiania pytań. Chodzi tu o osiągnięcia archeologii lotniczej, analizę chemiczną, nowe metody geografów. Dzięki temu powstaje narracja snująca opis złożonych struktur, nie faktów ułożonych w łańcuch przyczyn i skutków.
Średniowiecze Le Goffa jest zatem narracją prowadzoną "tuż nad ziemią" - średniowieczem widzianym z gruntu, nisko. Opisuje tych, którzy nie mówili, oraz to czego nie opisywano słowami, lub, jeśli już, nie okazywano w sposób bezpośredni. Jest to zatem opis zjawisk społecznych, danych materialnych, które razem dają w miarę uniwersalny obraz kultury średniowiecza. Jej jednolitość broni się powszechnością życia w środowisku wiejskim i powolnością zachodzących zmian (nazwanych longue duree). Narzędzia pojęciowe niezbędne do przyjęcia takiej perspektywy opisu dostarczają także prężnie rozwijające się antropologia i etnografia, kładące nacisk na identyfikowanie i przedstawianie "inności" kulturowej społeczeństw prostych.
A społeczeństwu średniowiecza można nadać cechy społeczeństwa pierwotnego. Świadczyłby o tej cesze inny stosunek do czasu - rażąca nas doń obojętność, oraz powolność zmian jakie wówczas zachodzą. Obydwie cechy odnoszą się do wyobrażeń ludzi średniowiecza.
Wspólne cechy społeczeństwa stoją w opozycji do innych, równie ważnych, a ukazujących duże zróżnicowanie społeczne: podziału na zhierarchizowane wewnętrznie grupy i ruchliwości przestrzennej członków poszczególnych grup.
W badaniach dostrzega się także przeogromne znaczenie wyobrażeń o życiu pozagrobowym i o zagrożeniach związanych ze śmiercią. Dla Le Goffa jest to wystarczający powód, by uznać za eskapistyczny charakter umysłowości człowieka średniowiecza, przynajmniej dla ram, jakie wyznaczył swojej syntezie (V-XIV wiek).
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz