Ten niezwykle użyteczny dla studenta i przystępnie napisany przegląd już raczej historycznych teorii powstania państwa polskiego (Książka i Wiedza, 1987) kończy się na ustaleniach Henryka Łowmiańskiego z końca lat 70. Przyczyny powstania państwa Piastów Jerzy Strzelczyk upatruje, za swoim Mistrzem, Henrykiem Łowmiańskim, w dwóch procesach: w integracji wymuszonej bodźcami zewnętrznymi oraz w talentach wodzowskich rodu. Innymi słowy chodzi o spowodowane zagrożeniem ze strony cesarstwa jednoczenie się plemion sąsiadujących z ludami zamieszkującymi dorzecze Warty. Miało ono wymusić na na "Polanach" - na zasadzie efektu domina - integrację wewnętrzną połączoną ze skuteczną ekspansją na sąsiednie terytoria, zanim wojska margrabiów cesarstwa Ottonów podjęły ekspansję na tereny na wschód od Odry.
Zdaniem Henryka Łowmiańskiego powstanie państwa Mieszka w latach 60. X wieku stanowiło efekt ewolucyjnych zmian zapoczątkowanych prawdopodobnie przez Siemomysła. Mieszko I miał być jedynie kontynuatorem polityki swoich poprzedników.
Koncepcja integracji od struktury (wielo)plemiennej do struktury państwowej na skutek zewnętrznego zagrożenia i reakcji na katastrofy przyrodnicze obowiązuje w podręczniku do historii w I kl. liceum (Seria "Poznać, zrozumieć",WSiP 2007, ss. 212-214). Mieszko jest tutaj rodowym kontynuatorem polityki swojego dziada i ojca, a powstanie państwa polskiego jest rezultatem zarówno długotrwałego procesu przeobrażania organizacji życia wspólnotowego, jak i geniuszu rodu Piastów, którego przedstawiciele doprowadzili do uformowania silnej władzy książęcej.
