niedziela, 21 grudnia 2014

Od urzędnika do misjonarza

Nauczyciel i urzędnik; eksjezuita, ekspijar, absolwent uniwersytetu; na pewno szlachcic, mieszczanin, także cudzoziemiec - tak w skrócie można przedstawić społeczną i zawodową mapę inteligencji polskiej okresu 1750-1830 opisanego przez Macieja Janowskiego w pierwszym tomie "Dziejów inteligencji polskiej" (Neriton-IHPAN, 2008). 
Bardzo ciekawa panorama warszawskiej kultury miejskiej z zarysowanym rozlewającym się z Placu Krasińskich na Krakowskie Przedmieście i Plac Bankowy centrum życia publicznego. 
Wyraźna cezura umieszczona w 1830 roku. Zdaniem autora data powstania listopadowego symbolicznie wyznacza początek etosu polskiej inteligencji, do tej pory skupionego na dyskusji wokół wyboru między służbą nauce a służbą społeczeństwu. Inteligencja modyfikuje cele wyodrębniając się wyraźnie od związków materialnych ze szlachtą i z władzą państwową. Uwznioślona mesjańską ofiarą przegranej w powstaniu listopadowym odrzuca możliwość skutecznej samorealizacji w porozumieniu z władzami zaborczymi. Trzy polityczne opcje obecne w powstańczym Towarzystwie Patriotycznym - konserwatywny, liberalny i demokratyczny - pozostają, choć zostają sprowadzone do sfery prywatnej. W sferze prywatnej będą funkcjonowały wzorce spiskowca, ofiara, męczeństwo. Na plan pierwszy wysunie się misyjność. 

Brak komentarzy: