Książka Christophera Hitchensa powstała by wyeksponować „Rights of Man” (seria: Książki, które zmieniły świat), tekst, który powstał w latach 90. XVIII wieku, jako trzeci z wpływowych polemicznych dzieł angielskiego kwakra, polityka, rozpoznawanego w Angli, USA i Francji polemisty. „Prawa człowieka" to tekst polemiczny, przede wszystkim z poglądami Edmunda Burke’a. Konserwatysta brytyjski nobilitował dziedziczność władzy monarchicznej i krytykował rządy republikańskie za ich przekupność, nietrwałość prowadzącą do dyktatury generałów (co w krótkiej perspektywie czasowej należy uznać za proroctwo epoki napoleońskiej).
Zawarta w „Rights of Man” Thomasa Paine’a krytyka monarchizmu podważała zasadę Glorious Revolution, w ramach której władza monarsza godziła się na modyfikację relacji między królem a parlamentem. To człowiek nie władza uprawomocnia rządy, monarchia nie może być uprawniona do jakiejkolwiek zmiany ponieważ nabyła ją w drodze uzurpacji (a nie Hobbesowskiej umowy społecznej).
Thomas Paine wskazywał nietrafność zasady podporządkowania Kościoła państwu. Rozdział dwóch instytucji jest najlepszym rozwiązaniem. „Albo cały świat ma słuszność, albo cały świat jej nie ma”[103] - podsumowywał ateista, który, choć bronił religijności to sam na łożu śmierci odrzucił pastorskie namaszczenie.
W trosce o obywatela proponował system zabezpieczeń społecznych, a w celu zapobieżenia wojnom sojusz polityczny Anglii, Francji, Holandii i USA, w rezultacie którego Hiszpania miała pozwolić na niezależność polityczną mieszkańców Ameryki Południowej.
Mimo niezwykłej aktywności politycznej i poczytności jego dzieł dokonania Thomas Paine'a umknęły uwadze politologów. A przecież brał udział w redagowaniu Deklaracji Niepodległości USA, Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela, dbał, aby trafić do umysłów słabiej wykształconych, nie uchylał się od polemiki z najbardziej doświadczonymi obrońcami monarchizmu. W decydujących momentach przyjaciel Ojców Założycieli - George’a Washingtona, Thomasa Jeffersona - w pierwszych latach XIX wieku odsunął się od polityki, wydaje się, że w rezultacie bezkompromisowej postawy wobec zmian jakie zachodziły.
Na koniec ciekawostka. Aresztowany w 1798 roku przez rząd brytyjski Irlandzki radykał Arthur O’Connell miał wręczyć kilka egzemplarzy skomponowanego przez siebie wiersza. Wiersz można czytać jako potępienie, ale i pochwałę poglądów Thomasa Paine’a. To drugie odczytanie wymaga znalezienia klucza. A podstawowy tekst wygląda tak:
„Szlachtę, monarchów i ich dwory
Wychwalać zawsze jestem skory.
Król, co panuje w naszym kraju,
Perłą ludzkiego jest rodzaju.
Przegrają jego przeciwnicy
I w mrocznej będą gnić piwnicy.
Niechby zaraza pochłonęła
Paine’a i wszystkie jego dzieła.
Powinien zostać precz wygnany
Paine, książąt wróg nieprzejednany.
Czas ten jest bliski, daję słowo,
A Anglia zrodzi się na nowo." [140]
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz